امام رضا علیه‌السلام

زیبائی سیره امام رضا (ع) در برخورد با مسئله مأمون و دسنگاه خلافت آنجا ظهور و بروز می کند که امام (ع) افکار عمومی را متوجه یک دوره طولانی مظلومیت و محرومیت خویش و نیاکانش(اهلبیت) می فرماید و سربسته اذهان را به آن دوره «محرومیت ها و تحریم ها» متوجه می سازد و می فرماید: «عرف من حقنا ماجهله غیره؛

در مناظرات امام رضا (علیه السلام) دیده می شود که ایشان به طرف مقابل فرصت می دهند تا ذهن خود را فعال نموده، هر گونه اشکال، ابهام و ایرادی دارد مطرح نماید.

امام رضا(ع) نخستین کسی بود که کرسی گفت وگو میان ادیان را در تاریخ بنیان نهاد. گرچه زمینه های این کرسی رسمی را ائمه پیشین شیعه فراهم کرده بودند، در نتیجه شناخت و اطاعت از سیره و روش عملی زندگی آن حضرت می‌تواند رمز ائتلاف و اتحاد در میان مسلمانان و حتی غیر مسلمانان باشد.

در این گفت وگوها دو ویژگی شاخص وجود دارد؛ اول اینکه زبان حضرت در این گفت وگوها زبان تحقیر و توهین و انکار طرف مقابل نیست. حضرت با زبان دگرپذیرانه با این دانشمندان سخن می گوید. یعنی آنها را به عنوان یک گروه دینی به رسمیت می شناسد. آنها را منحرف و محرِّف و پست نمی خواند. به جاثلیق می گوید « شما که عالم در دین خود هستید»، « شما که به کتاب آسمانیتان مسلط هستید» و تعبیراتی از این قبیل. نگاه احترام آمیز در گفت وگوهای حضرت نمایان است. این شرط، اولین شرطی است که امروزه در گفت وگوی ایده آل یا آرمانی معرفی می شود. امام با دیده خصم و تحقیر و دگرانکارانه وارد گفت وگو نمی شود.

نکته دوم تسلط حضرت در گفت وگو با یهودیان به اطلاعات و منابع دینی یهود است؛ آن هم یهودیت به قرائت خود آنها، نه یهودیت به قرائت قرآن. حضرت دقیقا با استناد به کتاب مقدس موجود آنها حرف می زند و این نکته مهمی است که نشان دهنده اشراف حضرت به همه منابع است

در یکی از مناظرات امام (علیه السلام) که مامون با برخی از علماء ادیان ترتیب داده بود، جاثلیق عالم مسیحی در ابتدا از گفتگوی با امام امتناع می ورزد و دلیلش این است که دین و کتاب امام (علیه السلام) را قبول ندارد.

امام (علیه السلام) می فرمایند اگر از انجیل دلیل بیاورم می پذیری؟ جاثلیق می گوید قطعا می پذیرم. امام رضا (علیه السلام) می فرمایند اکنون هرچه میخواهی بپرس و جواب بشنو. او شروع به سوال کردن نموده و امام (علیه السلام) پاسخ می دهند.

امام (علیه السلام) مجددا می فرمایند: ای نصرانی! هر چه می خواهی بپرس. جاثلیق می گوید بهتر است کس دیگری سوال کند. به حق مسیح سوگند گمان نمی کردم عالمی چون شما در میان علمای مسلمان وجود داشته باشد.