صاحب الزمان (عج)-امام زمان (عج)-حضرت مهدی (عج)

در پاره‌ای موارد به خاطر وجود شرایط خاص حاکم بر یک زمان همچون موقعیت تقیه و یا مسائل دیگر، معصوم یک مفهوم را با تعابیر رمزی بیان می‌کند تا فقط مخاطب خاص آن‌را درک کند مانند روایت صعصعة که از بیان رمزی امیر المؤمنین در مورد طلوع خورشید از مغرب، ظهور امام مهدی را درک می‌کند و در پاسخ سؤال کننده آن‌را شرح می‌دهد (صدوق، 1405: 525 - 528؛ مجلسى، 1403: ج‏52، 194).

طلوع خورشید از مغرب یک واقعیت خارجی و عینی

طلوع خورشید از مغرب که در زمره حوادث آخر الزمان شمرده شده یک تغییر در مطلع خورشید است و به صورتی واقعی انجام خواهد گرفت و برای مردم ملموس بوده و باعث تعجب ایشان خواهد شد این نظریه نیازمند اثبات است، این مهم با رد ادله نمادین بودن و بیان استدلال واقعی بودن انجام خواهد گرفت.

دلایل نمادین بودن طلوع

با در نظر گرفتن معنای ظاهری روایات در منابع شیعه و اهل سنت، طلوع خورشید از مغرب یک حادثه واقعی است که رخ خواهد داد، اما این فرضیه که طلوع خورشید از مغرب حقیقتی ورای معنای ظاهری آن داشته باشد و منظور از آن، ظهور امام مهدی باشد، نیز قابل طرح است و دارای مؤیداتی است.

مرحوم فیض کاشانی در کتاب الوافی که در شرح احادیث نوشته است پس از نقل روایتی از کشف الغمة در مورد این‌که طلوع خورشید از مغربش از حتمیات است، بیان می‌کند که طلوع خورشید، کنایه از ظهور امام مهدی است و می‌گوید این معنا از برخی احادیث به دست می‌آید (فیض کاشانى، 1406: ج‏2، 446).

روایات زیادی از کلمه خورشید و یا خورشید طلوع کننده برای توصیف ظهور امام مهدی استفاده کرده‌اند. این گروه از روایات برای فهم معنای نمادین از طلوع خورشید از مغرب قرینه خوبی است.کاهلی از امام صادق نقل می‌کند که حضرت فرمود: به هم صله بدهید و نیکی کرده و همدیگر را مورد رحمت قرار دهید به خدا قسم زمانی خواهد آمد که شخص برای درهم و دینارش محل مصرفی پیدا نمی‌کند. [روای می‌گوید:] پرسیدم: چه زمانی این‌گونه خواهد شد؟ حضرت فرمود: آن وقت که امامتان را نیابید و در غیبت امام به سر برید تا همانند خورشید بر شما طلوع کند در مأیوس‌ترین زمان‌ها. (نعمانی، 1422: 152 - 153)

سلیمان بن خالد از امام صادق و ایشان از حضرت رسول نقل می‌کنند: چگونه است حال شما آن زمانی که از مهدی مأیوس شوید، سپس صاحب شما بر شما طلوع کند مانند شاخ خورشید، اهل آسمان و زمین به واسطه ایشان خوشحال شوند. گفته شد: ای رسول خدا! چه زمانی این‌گونه خواهد شد؟ فرمود: زمانی که مهدی از آن‌ها غایب شود و از او مأیوس شوند. (طبری شیعی، ۱۴۱۳: ۴۶۸)

سلیمان اعمش می‌گوید: از امام صادق پرسیدم: مردم در غیبت حجت چگونه از او بهره‌مند می‌شوند؟ حضرت فرمود: همان‌گونه که از خورشید بهره می‌برند زمانی که ابرها آن را پوشیده باشند. (صدوق، 1417: 253؛ صدوق، 1405: 207؛ مجلسى، 1403: ج‏23، 5 و ج‏52، 92)

در بسیاری از روایات طلوع خورشید از مغرب به این نکته اشاره شده است که پس از این طلوع درب توبه بسته خواهد شد و ایمان افراد سودی به حالشان نخواهد داشت (ابن‌حنبل، بی‌تا: ج4، 239 - 240؛ نسائی، 1411: ج6، 344؛ ابن ماجة القزوینی، بی‌تا: ج2، 1353؛ بیهقی، بی‌تا: ج1، 281 - 282؛ ترمذی، 1403: ج5، 205 - 206؛ هیثمی، 1408: ج10، 198؛ صنعانی، بی‌تا: ج1، 204 _ 206؛ طبرانی، 1406: ج8، 56 _ 57، ج10، 206؛ مروزی، 1414: 398) و در یک روایت فرصت توبه را به ظهور امام مهدی محدود می‌کند (صدوق، 1405: 18) و این می‌تواند مؤید نظریه نمادین بودن باشد با این توضیح که مراد از طلوع و پایان فرصت توبه همان ظهور است.

امام صادق در تفسیر آیه یَوْمَ یَأْتِی بَعْضُ آیاتِ رَبِّکَ لا یَنْفَعُ نَفْساً إِیمانُها لَمْ تَکُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ‏ می‌فرماید:آیات خداوند، امامان هستند و آیه‌ای که مردم منتظرش هستند، امام مهدی است که وقتی ظاهر شود ایمان افرادی که سابقه اعتقادی نسبت به مهدویت ندارند به حال آن‌ها سودمند نخواهد بود اگر چه به امامان دیگر معتقد باشند. (صدوق، 1405: 18)