امام حسین علیه‌السلام

میهمان را گرامی می داشت. با فقرا مجالست داشت و آنها را سوار می کرد و به نیازهایشان رسیدگی می کرد. برهنگان را می پوشاند. گرسنگان را سیر می کرد

تمامی مذاهب اسلامی جز حامیان بنی‌امیه، امام حسین(ع) را به عنوان نوه و صحابه حضرت  محمد (ص) گرامی می‌دارند. 

    اهمیت امورى از این دست، سبب شده که جامعه کوفه، غیرمتعارف و با ویژگى‏هاى منحصر در اذهان ترسیم شود. بنابراین باید آن دیار را از نگاه جامعه‏شناختى بررسى و ارزیابى کرد تا علل و عوامل بى‏وفایى‏هاى آن‏ها روشن شود.

    حادثه عاشورا بیست سال پس از شهادت امام على علیه‏السلام رخ داد و در ادامه خواهیم گفت که در این مدت، شیعیان کوفه به‏شدت تحت فشار قرارگرفتند و بسیارى از آن‏ها کشته یا کوچانده شدند و اگر چنین اتفاق‏هایى نمى‏افتاد، نسل عصر امام حسین علیه‏السلام نسل جدید بود. لذا مردم این شهر همان مردم عصرهاى پیشین نبودند و براى شناخت ساکنان کوفه در سال شصت، نمى‏توان به همه اخبار مربوط به سال‏هاى قبل تمسک جست. اگر امام حسین علیه‏السلام از بى‏وفایى یا باوفایى کوفیان سخن رانده است، منظور مردم عصر خودش است نه عصرهاى بعد. وقتى امام حسین تصمیم گرفت به کوفه برود، برخى اطرافیان، بى‏وفایى کوفیان را به امام على و امام حسن علیهماالسلام یادآورى کردند، اما حضرت به یاد آورى آن‏ها توجه نکرد. شاید بى‏توجهى حضرت به این دلیل بود که مردم آن روز غیر از مردم عصر پدر و حتى برادر بزرگوارش بودند. بنابراین، پیمان‏شکنى کوفیان در هر زمان را مى‏بایست جداگانه تجزیه و تحلیل کرد، چنان‏که ما در این پژوهش در پى‏شناخت جامعه کوفه در عصر امام‏حسین علیه‏السلام و در سال شصت هجرى هستیم و به اخبار مربوط به مردمان پیشین کمتر توجه کرده‏ایم.

    مشکل اساسى براى شناخت جامعه کوفه، غرض ورزى‏ها در ثبت تاریخ آن و عدم دست‏رسى به جزئیات حوادث است. به‏عنوان نمونه در تاریخ آمده است که در منزل هانى موقعیتى براى مسلم پیش آمد که مى‏توانست عبیداللّه‏ را بکشد، اما نکشت. اخبار در این مورد مضطرب‏اند و ما نمى‏دانیم واقع امر چه بوده که مسلم چنین نکرد. آیا مراعات هانى را کرد که دوست نداشت عبیداللّه‏ در خانه او کشته شود؟ اگر عبیداللّه‏ در حال عیادت کشته مى‏شد، آیا

عواطف مردم به نفع او تحریک نمى‏شد؟ آیا خواست به فرموده پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله عمل کند که از ترور نهى کرده بود؟ به هر حال ما نمى‏توانیم قضاوت قطعى در این زمینه ارائه کنیم.

    نمونه دیگر این‏که پس از محاصره کاخ توسط مسلم، چنان مردم از اطراف او پراکنده شدند که هیچ یارى براى او نماند، در حالى که در میان هم‏پیمانان او، از جان گذشتگانى، چون حبیب‏بن‏مظاهر و مسلم‏بن‏عوسجه و ابوثمامه بودند که تا پاى جان، امام را یارى کردند و در کربلا به شهادت رسیدند. از سرنوشت افرادى از این دست در این برهه حساس خبرى نیست.

    به هر حال، تحلیل‏هاى ارائه شده براساس همین خبرهاى اندک و گاه نادرست است. اگر اخبارِ بیشتر و روشن‏ترى از حوادث آن دوران داشتیم بهتر مى‏توانستیم به تحلیل امور بپردازیم. در این نوشتار بدون این‏که به‏دنبال اثبات نظریه خاصى باشیم درصدد بررسى علت بى‏وفایى کوفیان به حضرت سیدالشهداء علیه‏السلام هستیم تا واقع امر روشن شود.

    براى دست یافتن به آمار جمعیت کوفه در زمان قیام امام حسین علیه‏السلام نمى‏توان به آمارهاى مربوط به سال‏هاى قبل تمسک جست، زیرا پس از شهادت امام على علیه‏السلام وقتى زیادبن‏ابیه (م53ق) درسال پنجاه از سوى معاویه والى کوفه شد، شیعیان را به‏شدت تحت فشار قرار داد؛ به تعقیب شیعیان مى‏پرداخت و حتى اگر آن‏ها را زیرسنگ مى‏یافت، مى‏کشت، آن‏ها را به وحشت مى‏انداخت، دست و پایشان را قطع مى‏کرد، به‏صلیب مى‏کشید، با آهنِ گداخته چشمان آن‏ها را کور مى‏کرد و نیز به جاهاى دیگر مى‏پراکند، به گونه‏اى که هیچ شیعه معروف و

    بنابراین براى دست یافتن به تعداد جمعیت کوفه در زمان قیام عاشورا باید به آمارهاى همان زمان توجه کرد. برخى جمله‏هاى کوفیان در دعوت‏نامه‏ها چنین بود: «انّا معک مائة ألف»(2) و «أقدم علینا فنحن فى مائة ألف».(3) با توجه به این‏که جمعیتى هم طرفدار امام نبودند، مى‏توان حدس زد که جمعیت کوفه، اعم از جنگ‏جو و غیر جنگ‏جو، زن و مرد و کودک، حدود 150 هزار نفر بوده است. این‏که در بعضى نقل‏ها آمده است آن‏ها در نامه‏ها نوشته‏اند: «ان لک هاهنا مائة ألف سیف»(4) از جمله مبالغه‏ها یا اشتباه‏هاست و ظاهرا اشاره به جمعیت طرفدار امام دارد، زیرا بیشترین آمار در مورد تعداد بیعت کنندگان با امام علیه‏السلام چهل هزار نفر است.(5)